مواد شیمیایی و محیط زیست
ديد كلي
شيمي در محيط زيست ما نقش اساسي دارد. در واقع در بين مردم متداول است كه بيشتر مسائل آلودگي جاري را به گردن مواد شيميايي سنتزي و پديد آورندگان آنها بياندازند. اما اين نكته ناگفته مي‌ماند كه بيشتر مسائل زيست محيطي ، قرنها و دهه‌هاي گذشته ، مانند آلودگي ميكروبي آب آشاميدني ، تنها زماني برطرف شدند كه روشهاي علمي بطور كلي و شيمي بطور اخص در مورد آنها بكار گرفته شد. افزايش شگفت انگيز عمر انسان و بهبود كيفيت زندگي در دهه‌هاي اخير به مقدار زياد به علت پيشرفت شيمي و پديد آمدن مواد شيميايي جديد بوده است.
محصولات فرعي اجسامي كه براي بهتر شدن سلامتي و بالا رفتن استاندارد زندگي ما بكار گرفته شده‌اند، در مواردي بوسيله تنزل دادن سلامتي ما و همچنين سلامتي گياهان و حيوانات ، همچون شبهي ما را دنبال مي‌كنند. بطور خلاصه ، غلبه ما بر آلودگي گسترده زيست شناختي و بالا بردن استانداردهاي سلامتي و ثروت مادي در كشورهاي توسعه يافته به قيمت آلودگي شيميايي گسترده كره زمين در سطح كم تمام شده است.
مواد شيميايي و نظرات دانشمندان
تا به حال در بين دانشمندان در اين باره كه آيا آلودگي بوسيله مواد شيميايي در سطح كم بر روي سلامتي انسانها يا ساير موجودات زنده اثر مضر و نامطلوب دارد، اتفاق نظر نيست. بعضي از دانشمندان ، خطر هر گونه اثرهاي زيان آوري را به علت تاثير مواد شيميايي سنتزي (بويژه موادي كه در ايجاد سرطان دخالت دارند) بطور كامل رد مي‌كنند. اين مواد به غلظت‌هاي خيلي بيشتر اجسام سمي طبيعي مانند آفت كش‌هايي كه بوسيله گياهان توليد مي‌شود و ما در معرض آنها قرار داريم، اشاره مي‌كنند. در انتهاي ديگر اين طيف ، دانشمنداني هستند كه معتقدند مواد شيميايي در محيط زيست نقش عمده‌اي در شروع انواع معيني از سرطانها و نواقص در انسانها و حيات وحش دارند.
مواد شيميايي سمي و نوزادان
نگراني جامعه ، با توجه به وجود مواد شيميايي در محيط زيست معمولا مربوط به قابليت آنها در ايجاد سرطان است. اما پژوهشگران كار خود را صرفا روي اثرهاي سرطان‌زايي احتمالي متمركز نمي‌كنند. دانشمندان به اين موضوع پي برده‌اند كه در مسائل مربوط به توليد مثل ، از جمله مسائلي كه به نقص جنين مي‌انجامد، در حيوانات آزمايشگاهي كه در معرض غلظت‌هاي زياد مواد شيميايي زيست محيطي قرار مي‌گيرند به همان اندازه مشخص كننده است.
اخيرا براي پي بردن به اينكه آيا افرادي كه مدتهاي طولاني در معرض همان نوع مواد شيميايي بوده‌اند، البته در سطوح كمتر ، نيز با خطر مشكلات توليد مثلي روبه رو هستند يا نه ، كارهاي پژوهشي انجام شده است. براي آشكار ساختن اثرهاي نسبتا ظريفي كه احتمال مي‌رود در انسانها رخ بدهد، لازم است جمعيتي پيدا كنيم و مورد بررسي قرار دهيم موقعيت جغرافيايي ، نوع كار ، يا رژيم غذايي آنها ممكن است اين افراد را در معرض بيش از مقادير ميانگين از مواد شيميايي مورد نظر قرار داده باشد.
راههاي جلوگيري از آلودگي
اين نكته روشن است كه احتمالا سلامتي و رفاه انسانها از راههاي ظريف اما موثري بوسيله غلظت‌هاي كم از مواد شيميايي در محيط زيست ما تحت تاثير قرار مي‌گيرد. از نظر تاريخي بطور ضمني يا به طور صريح اينطور فرض شده بود كه مواد شيميايي منتشر شده در محيط زيست بوسيله طبيعت تحليل خواهند رفت. اما امروزه مي‌دانيم كه چنين نيست. بسياري از مواد پليمري كه امروزه در جامعه و صنعت توليد مي‌شوند قرنها قابل تجزيه و بازگشت به چرخه طبيعي نيستند.
راهبرد اوليه اين بود اغلب بوسيله جمع آوري و دور ريختن توده‌هاي زيادي از اين مواد ، پيش از اينكه در محيط زيست پخش شوند، از رها شدن آنها جلوگيري شود. پس از جمع آوري ، آنها را به صورت اجسام جامد درمي‌آورند و در زمينهاي باير مي‌ريزند. يك اشكال اين قبيل راهبردها اين است كه آلاينده‌ها معمولا در اين فرآيند منهدم نمي‌شوند بلكه صرفا به صورت مطلوب‌تري درمي‌آيند يا اينكه در محيط متفاوتي رسوب داده مي‌شوند. راهبرد شيمي سبز كه اكنون جاي راه حل بالا را مي‌گيرد، تجديد نظر در فرمول بندي راههايي است كه در سنتز مواد شيميايي در درجه اول محصولات فرعي سمي توليد نشوند.
قلمروهاي شيمي محیط زيست
موضوع شيمي محيط زيست هم شامل اجسام و فرآيندهاي طبيعي است كه در يك محيط زيست پاكيزه حائز اهميتند و هم اينكه مسائل آلودگي قابل ملاحظه‌اي را كه مبناي شيميايي دارند، دربرمي‌گيرد. اگر چه طبيعت اكثرا موضوع هاي مورد بحث به گونه‌اي است كه بيش از يك محيط فيزيكي يا يك تركيب را دربرمي‌گيرند، اما مطالب مورد بحث شيمي محيط زيست به اينگونه طبقه بندي كلي مي‌شوند:
• شيمي اتمسفر
• مواد شيميايي آلي سمي
• شيمي آب ، از جمله فلزات سنگين و نقش خاكها و رسوبها
• منابع سوخت و انرژي ، از جمله انرژي هسته‌اي
مسائل محيط زيستي بطور كلي ناشي از افزايش جمعيت دنياست افزون بر اين بسياري از مسائل زيست محيطي وجود دارند كه مورد بحث شيمي محيط زيست نيستند، زيرا اين مسائل عمدتا منشا شيميايي ندارند
برگرفته از سایت سازمان محیط زیست
• مقاله مواد شیمیایی و محیط زیست را از اینجا دانلود نمائید »
°مطلب به دو فرمت PDF و HTML در دسترس شما عزیزان قرار گرفته است که برای استفاده از نسخه PDF نرم‌افزار Acrobat Reader را نیاز خواهید داشت.
